@ २१ जून @* *जागतिक संगीत दिन*
*@ २१ जून @*
*जागतिक संगीत दिन*
आज जागतिक संगीत दिन. जीवनाच्या प्रत्येक वळणावर संगीत आपल्याला जगायला शिकविते. पृथ्वीतलावर संगीत आवडत नाही, तसेच संगीताशी आपला काही एक संबंध नाही, असे म्हणणारा मनुष्य शोधूनही सुद्धा सापडणार नाही. तसं पाहिलं तर आपले आयुष्य संगीताच्या सप्तसुरांनी व्यापले आहे. वसुंधरेच्या प्रत्येक कणाकणात संगीत सामावले आहे. त्यामुळे आपल्या आयुष्यात नवचैतन्य संचारले आहे. संगीत नसेल तर माणसाचे जीवन क्षणभंगूर आहे. त्यामुळेच, की काय जागतिक पातळीवर 'संगीत दिन' मोठ्या हर्षोल्हासात साजरा केला जातो. जागतिक पातळीवर संगीत दिन साजरा करण्याची परंपरा प्रथम फ्रान्समध्ये रुजली. फ्रान्समध्ये संगीत दिनाला 'फेटे डेला म्युसिक्यू' असे संबोधले जाते. वास्तविक, लेबोनिज लोकांच्या जीवनात संगीत महोत्सवाचा अनन्य साधारण महत्त्व आहे. संगीत जणू त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य घटकच बनलाय. फ्रान्समधील एक ख्यातनाम संगीत दिग्दर्शक मॉरीश फ्लेरेट यांनी त्यावेळेच्या तिथल्या सांस्कृतिक विभागासाठी या सोहळ्याची सुरुवात केली होती.
आज, जगभर २१ जूनला संगीताचा महोत्सव साजरा होतो. जन्मापासून ते मृत्युपर्यंत मानवासोबत संगीत आहे. किंबहूना संगीताविना मनुष्याचे जीवन अशक्य आहे. जीवनाच्या प्रत्येक क्षणाला, प्रत्येक हिंदोळ्यावर संगीत महत्त्वाची भूमिका बजावत असते. संगीत माणसाला रिझवण्याचे, बळकटी देण्याचे काम करते. एवढेच नव्हे तर दुर्धर आजारही म्युझिक थेरपीने बरे झाल्याची उदाहरणे आहेत. ग्रीक तत्त्ववेत्ता प्लेटोने राज्यात शालेय शिक्षणात संगीत आणि व्यायाम हे दोन विषय अनिवार्य केले होते. त्याचे महत्त्व त्यांनी अचूकपणे जाणले होते. संगीतामुळे माणूस संवेदनशील होतो. त्याला भाव-भावना समजायला लागतात. मन सशक्त होते.
*जीवनात संगीताचे महत्व* :
*१)* मांगल्याचे प्रतिक-
घरामध्ये काही मंगल क्षण असला. कुणाचा जन्म झाला असेल, कुणाचा विवाह झाला असेल तर आजही आपल्याकडे सनई चौघडा वाजविला जातो. सनईचे सुर काणावर पडताच मन उल्हासीत होते. एखादा स्वागत समारंभाचा किंवा सत्काराचा कार्यक्रम असेल तर तेथे संगीताचा वापर करण्यात येतो. सुर, ताल, लय यांच्या अनोख्या सगमातून निघणाऱ्या लहरींवर मन बेभान होवून डोलायला लागते.
*२)* तणावाच्या निराकरणासाठी-
आपण अनेकदा पाहिले असेल, की दिग्गज खेळाडू खेळण्यापूर्वी कानाला हेडफोन लावून बसलेले असतात. जीवनामध्ये जेव्हा केव्हा तणाव जाणवत असेल तेव्हा संगीतचा आधार घेतल्यास मनुष्याचा ताण कमी होतो. त्याला प्रसन्न वाटायला लागते.
*३)* मनोरंजनासाठी-
मनुष्य खूपच कंटाळला असेल, कामामध्ये त्याला थकवा जाणवत असेल, अगदी काहीच करावेसे वाटत नसेल त्यावेळी अशा परिस्थितीतून बाहेर पडण्यासाठी संगीत महत्वाची भूमिका बजावतो. लहानपणी बाळ रडत असेल तर आई त्याला खेळणे घेवून देत असते. खेळण्यातील मंजूळ ध्वनीमुळे बाळाचे रडण्ो थांबते. आणि बाळ हर्षभरीत होते. संगीत मनुष्याला नाचायला, थिरकायला तसेच पेटून उठवायला तयार करते.
*४)* स्फुरण चढविण्यासाठी-
संगीतात अनोखी जादु असते. संगीतामुळे माणूस भावनाविभोर तर होतोच पण संगीतामुळे मनुष्य प्रेरीत होतो. काही धाडसी निर्णय घेण्यात त्याला मदत होते. शिवशाहीमध्ये शाहीर आपल्या कवनांमधून मावळ्यांना प्रेरीत करण्याचे काम करत. स्फुरण चढवण्याचे काम करत. त्यामुळेच मुठभर मावळे हजारोंच्या फौजांशी लढण्यास तयार असत. लता मंगेशकर यांनी गायलेले 'ऐ मेरे वतन के लोगो' हे गीत ऐकताच अंगावर रोमांच उभे राहतात. देशप्रेम, देशनिष्ठा तयार होतात.
*५)* सण, उत्सवामध्ये-
आपला देश अगदी विविधतेने नटला आहे. प्रत्येक धर्मांमध्ये संगीताला अत्यंत महत्वाचे स्थान आहे. कोणतीही पुजा-अर्चा करताना संगीताचा आधार घेतला जातो. प्रत्येक प्रांतानिहाय, प्रत्येक संस्कृतीत विशिष्ट प्रकारचे संगीत आढळते.
*६)* पोटाची खळगी भरण्यासाठी-
पोट भरण्यासाठी कोणत्याच गोष्टी उपलब्ध नसताना संगीत जगायला शिकविते. आपण कित्येकदा डोंबा-याची कसरत बघितली असेल. कुणी एक साहित्य वाजवत असतो अन् एखादी छोटी मुलगी दोरीवर कशाचाही आधार न घेता चालत असते. त्यातून लोकांचे मनोरंजन करुन ते पै पै जमा करत असतात. आणि आपली पोटाची खळगी भरत असतात.
*७)* दु:खावरील दवा-
मनुष्य जेव्हा आनंदी असतो तेव्हा तो बहूतेक गीतांमधील संगीत ऐकत असतो. तर ज्यावेळी दु:खामध्ये असतो त्यावेळी गाण्यातील भावनाविवश करणारा भाव आणि शब्द ऐकत असतो.
*८)* मृत्यू नंतर-
जीवनातील अंतीम सत्य क्षण म्हणजे मृत्यू होय. या क्षणी सुध्दा संगीताचा उपयोग केला जातो. पार्थिव उचलल्यानंतर विशेष प्रकारचे वाद्य वाजविले जातात. त्याची विशिष्ट लय असते, ताल असते. दक्षिण भारतामध्ये पार्थिवासमोर वाद्यांच्या आवाजात नृत्य करण्याचीही प्रथा आहे.
जीवनातील प्रत्येक क्षणी संगीत आणि संगीत आहे. संगीताविणा मनुष्य अधूरा आहे. संगीतामुळे त्याच्या जीवनाला नवा आशय, नवा विषय मिळाला आहे.
Comments
Post a Comment